Hat Sanatı Nedir?

Hat sanatı, tarihi Osmanlı devletine uzanan bir görsel sanat dalı olup, bu işle uğraşanlara ‘hattat’ adı verilir. Ustalık gerektiren bu sanat, klasik harfleri kullanarak şekilli ve dekoratif görüntüler oluşturmayı sağlar. Başka bir deyişle hat sanatı harflere âhenkli, anlamlı bir biçim vermektir. Estetik ölçüler doğrultusunda şekilli yazı yazma işi olarak da tanımlanabilir.

Kaligrafi ile benzerlik taşır. Ancak aralarında stil farklılıkları söz konusudur. Hat sanatında genellikle Arapça harfler kullanılır. Yazılar sağdan sola doğru devam eder ve bu tablolarda dînî motifler öne çıkar. Kaligrafi ise genelde Latin harflerinin kullanıldığı, soldan sağa doğru okunan bir yazı türüdür.

Batı hat, Pers hat, Çin hat gibi çeşitlerden de bahsetmek mümkündür. Osmanlı zamanında resmi yazışmalar için kullanılan hat sanatı; minare, cami, kervansaray ve medrese süslemelerinde de kendine yer bulmuştur.

Günümüzde ise çoğunlukla iç mekânların dekorasyonuna renk katmak amacıyla ve restorasyon çalışmalarında tercih edilir. Hediyelik eşyalarda da bu sanatın izlerine rastlanır.

6. ile 10. Yüzyıllar arasında gelişim gösteren hat sanatı, en parlak dönemini Osmanlı zamanında yaşamıştır. Atalarımızdan bize yâdigâr kalan bu kültürel miras, bugün pek çok Osmanlı eserinde ve cami kapısında güzelliğini sergiler.

Hat Sanatı Nasıl Yapılır?

Bunun için bir hattattan eğitim almak gerekiyor. İslâmî geleneklere göre icra edilen bu sanat dalı, ne yazık ki bugün fazla rağbet görmüyor. Fakat yine de çeşitli eğitim merkezlerinde hat sanatı kursları düzenleniyor. İnternetten de bu konudaki eğitimlere ulaşmak mümkün. Örneğin Udemy üzerindeki hat sanatı kurslarına buradan bakabilirsiniz.

Hat sanatının yapılışı kısaca şu şekilde gerçekleşiyor:

• Bambudan yapılan özel hat kalemi hat bıçağıyla açılır.
• Kalemin ne kadar kalın olacağı yazının inceliğine ve hazırlanan şekle nasıl bir kavis verileceğine göre değişir. Kalem olarak kamış kullanılacaksa bu, eğik tutulur ki yazıya incelik veya kalınlık verebilmek mümkün olsun. Kamışın ucu her bir yazıya özel ayrı ayrı yontulur ve böyle şekil verilir.
• Kalem açıldıktan sonra zımparalanır.
• Ardından özel boya hazırlanır.
• Yazı ahşap veya kâğıt zemine çizilip farklı şekiller vermek suretiyle dekoratif bir hâle getirilir.
• Kâğıdın çok fazla mürekkep emmesini önlemek için ‘Ahar’ olarak bilinen maddeden yararlanılır.
• Arapça harfler ve el yazısı süslemeler yaygın olarak kullanılır.
• Hattat olacak kişinin hayal dünyası geniş olmalı, güzel yazma kabiliyeti bulunmalıdır.

Hat Sanatı Yazı Türleri

1. Nesih: Zarif ve latif bir tür olan ‘nesih’, motif bakımından sülüs ile benzerlik gösterir. Basma eserlerde ve kitap istinsah etme (kopyalama, nüshasını çıkarma) işlerinde sıklıkla tercih edilir. Daha kıvrak ve küçük boyutlu bir yazı tarzıdır.
2. Sülüs: ‘Üçte bir’ anlamına gelen sülüs; üçte biri yuvarlak, üçte ikisi düz olacak şekilde yazıldığı için böyle isimlendirilmiştir. Hafif ve yumuşak bir yapıya sahiptir. Bu yazım tarzı sırasında kamış kalem kullanılır. Bu kalemin ağzı çoğunlukla 3 mm genişliğe sahiptir.
3. Kufi: En eski hat sanatı türleri arasında yer alır. Sert bir üsluba sahip bir yazı türüdür. Yazıların anası (ümmü’l-hutût’) diye de isimlendirilir. Kufi hat tablolarda tüm harfler köşeli olacak şekilde kullanılır. İlk mushaflar bu hat sanatıyla yazılmıştır.
4. Muhakkak: Bu yazı türünde harflerin sol tarafı daha uzundur. Çanaklı diye de adlandırılan bu yazı tipi sülüse kıyasla daha büyük boyutludur.
5. Reyhânî: Bu yazı tarzı ise, ‘muhakkak’ ile aynı denebilir. Aralarındaki tek fark, ‘Reyhânî’nin daha küçük bir yazı tipi olmasıdır.
6. Tevkî: Sülüs yazı tipine benzer. Rik’a yazı tipinde de ‘Tevkî’ kuralları geçerlidir. Divani ve Ta’lik gibi daha pek çok hat sanatı yazı tipler

Hat Sanatı Malzemeleri

• Yazı takımları
• Hat sanatına özel kalem ve kalemtraşlar
• Hat bıçağı
• Kamış kalem
• Hat mürekkepleri
• Celî kalem
• Likaa
• Aherli kâğıt
• Maktalar
• Hokka-divit
• Hokka takımı
• Mühre
• Makas bunlardan bazılarıdır.

Hat Sanatı Örnekleri

Hat sanatının 6 türü var ve bu türler “Nesih, Sülüs, Kufi, Muhakkak, Reyhânî, Tevkî” olarak biliniyor. Bu türde yapılmış hat örneklerini sizler için seçtik:

Kimse görmezse veya bilmiyorsa yanlış bir şey yapmak doğru mudur?

Bir şeyin gerçek olup olmadığını nasıl anlarız?

Herkesin Hayatı Eşit Değerde Mi?

Hangisi daha gerçek, Akıl mı Madde mi?

Alt Tire ( _ ) ve Orta Tire ( – ) Nedir? Klavyeden Nasıl Yapılır?

TED