Cümle kurarken ikileme yapma ihtiyacı duyarız bazen. Çünkü anlatımlarımızı daha net bir şekilde gerçekleştirmemize destek olur. İfade etmeye çalıştığımız ya da vurgulamak istediğimiz kelimelere ikileme yaparız. Ancak her zaman aynı kelimeleri tekrar etmeyiz. Bu kelimelerden biri karşıt ya da eş anlam içerebilir. İkisi de aynı ya da farklı olabilir. Türkçe dersleri, günlük yaşantımız ve sınav soruları arasında sıklıkla yer aldığı için ikileme nedir, yazılımı ve oluşumu nelerdir gibi önemli soruların yanıtlarını örnek cümleler ile ele alıyoruz.
İkileme nedir?
Konuşmalarımızda vurgu yapmak istediğimizde cümleleri güçlü kılmak, daha etkili olmasını sağlamak ve pekiştirmek için kullandığımız eş, zıt ve aynı kelimelerin yan yana yani art arda kullanımı ile oluşan sözcük gruplarıdır. İkilemelerin oluşumu için şekiller ve görevleri vardır.
İkilemelerin oluşumu
İkilemelerin oluşumu belirli şekillere dayanır. Bu şekiller ile ikilemelerin nasıl oluştuğunu hemen belirtelim;
Eş anlamlı sözcüklerin yan yana gelmesi ile oluşabilir.
- Herkes ak beyaz ortaya çıkınca benim masum olduğumu anlayacak.
- Bize güçlü kuvvetli biri lazım.
Aynı kelimelerin tekrar edilmesi ile meydana gelir.
- Onunla yan yana durarak benzetti sana kendini.
- Sıra sıra domates salkımları diziliydi.
Yakın anlamlı kelimelerin kullanılması ile oluşur.
- Mal mülk desen var, ahlak desen var ama bir türlü evlenmiyor.
- Allah sana akıl fikir versin diyorum.
Zıt anlamlı kelimelerin art arda kullanımı İle oluşabilir.
- Evi ters düz ettim ama kaybettiğim yüzüğü bulamadım.
- İyi kötü maaşımızla geçiniyorduk.
Yansıma sözcükler ile oluşur.
- Tüm gün horul horul uyudu ve kalktığında hiç uyuyamadığını söyledi.
- Bu yıl çocuklar gümbür gümbür geliyor.
İki anlamsız kelime ile oluşur.
- Abuk subuk cümleler etti ardından.
- Çıtı pıtı bir kızdı ama tüm evi o geçindirirdi.
Bir anlamlı ve bir anlamsız kelimenin kullanılması ile ikilemeler oluşur.
- Tek tük işim kaldı.
- Yanına su mu al belki lazım olur.
İkilemelerin görevleri
İkilemelerin cümle içerisinde belirli görevleri bulunmaktadır. Pekiştirme, güçlendirme ya da etkili bir cümle oluşumu yaparken bazen isim bazen zarf ve bazen de sıfat olabilirler.
Sıfat olarak kullanılan ikileme örnekleri
- Çocuğun tombik tombik kolları vardı.
- Yırtık pırtık bir ceket ile dolaşıyordu.
İsim olarak kullanılan ikilemeler
- Çarşaf marşaf ne varsa aldık, geldik.
- Ivır zıvır arıyorsan adres belli.
Zarf olarak kullanılan ikileme örnekleri
- Merdivenlerden ağır ağır çıkarak ilerliyorduk ve hava çok sıcaktı.
- Bana olanları tek tek anlat lütfen.
Tekrar edilen kelimeleri cümle içerisinde kullanmayı çok severiz. Özellikle derslerde öğretmenler ikileme yaparak çocukların derse adapte olmalarını sağlamaya çalışır. Ne kadar etkili anlatırlarsa öğrenciler de bir o kadar iyi dinler ve anlar. Ayrıca ikilemeler sınav soruları arasında da yer alır. Bu nedenle önemi büyüktür.
