Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem Tazminatı, yasada ifade edilen durumların tezahür etmesi halinde iş sözleşmesi feshedilirse alınan ödemedir. Kıdem tazminatı, kimi durumlarda işçinin istifa etmesine rağmen alınabilir. Kıdem tazminatı hakkı, İş Kanunu madde 14 gereği şartları taşıyan işçilere tanınmış bir haktır. Peki, kıdem tazminatı hakkına sahip olabilmek için sağlamak gereken koşullar nelerdir?

İşçinin En Az 1 Yıl Çalışmış Olması Şartı

İşçinin kıdem tazminatı alabilmesinin ilk şartı, en az bir yıl çalışmış olmasıdır. Bu bir yıllık çalışma süresi; aynı işverenin işyerinde tamamlanabileceği gibi işverenin farklı işyerlerinde çalışılan toplam süre ile de tamamlanabilir.

İşçinin 4857 Sayılı İş Kanunu’na Uygun İşte Çalışması Şartı

İşçinin kıdem tazminatı hakkına sahip olabilmesi için karşılaması gereken ikinci şart, İş Kanunu’nda ifade edilen tanıma uygun işlerde çalışıyor olmasıdır.

İş Akdinin Aşağıda Yer Alan Hallerde Son Bulması Şartı

Kıdem tazminatı hakkında sahip olunması için yukarıda ifade edilen en az bir yıl çalışma şartı ve İş Kanunu’nda ifade edilen bir işte çalışılıyor olması şartıyla beraber aşağıdaki durumlar birlikte gerçekleşirse işçi kıdem tazminatı hakkına sahip olacaktır.

• Kadın İşçilerin Evlilik Nedeniyle İstifası

Kadın işçi, evlenme nedeniyle istifa edebilir. Bu durumda evlilik tarihi esas alınarak bir yıl içinde, evlilik sebebiyle istifa edilmesi lazım gelir. Bu bir yıllık süre içinde evlilik gerekçesiyle istifa etmeyen kadın işçinin kıdem tazminatı hakkı bulunmamaktadır. Öte yandan yasada bu hak sadece kadına özgü tanınmış olup erkek işçilerin yararlanabileceği bir hak değildir.

• Erkek İşçilerin Askerlik Hizmeti Gerekçesiyle İstifası

Erkekler işçiler, muvazzaf askerlik hizmetini ifa etmek amacıyla mevcut işinden istifa ederse kıdem tazminatına hak kazanabilir. Fakat bedelli askerlik bir muvazzaf askerlik hizmeti olmayıp bedelli askerlik yapacak işçinin bu gerekçeyle istifa etmesi halinde kıdem tazminatı hakkı mümkün değildir. Askerlik hizmetini ifa gerekçesiyle edilen istifa halinde, işçinin celp döneminden makul bir süre önce istifa etmesi gereklidir. Zira Yargıtay Kararları dikkate alındığı takdirde görülmektedir ki; celp döneminden 8 – 9 ay önce, askerliğin gerekçe gösterilerek iş sözleşmesinin feshi halinde bu süre makul süre olarak kabul edilemeyeceğinden kıdem tazminatı hakkı söz konusu olmamaktadır. Öte yandan işçi, işyeriyle anlaşıp iş sözleşmesini askıda tutabilir ve askerliğin ardından işine başlaması hususunda mutabık kalarak tazminat talebinde bulunmaya da bilir.

• İşçinin Emeklilik Hali

İşçi, emekli olduğu takdirde kıdem tazminatına hak kazanır. Bu hak, kanundan kaynaklanan haklardan biri olup hakikaten işçi; yaş, maluliyet ya da emeklilik aylığı maksadıyla iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı hakkına sahip olabilir.

• İşçinin Vefatı Halinde Mirasçıları İçin Kıdem Tazminatı

İşçinin ölmesi halinde, bir yıllık kıdem koşulu sağlanıyorsa bu durumda kıdem tazminatı hakkı söz konusudur. İşçinin ölümünün iş kazasına bağlı olup olmamasının kıdem tazminatı hakkı üzerinde herhangi bir etkisi yoktur. Bu durumdan kaynaklanan kıdem tazminatı hakkı, ölen işçinin yasal mirasçılarına geçer ve ödeme yasal mirasçılara yapılır.

• İşçi Tarafından Haklı Gerekçe Gösterilerek İş Sözleşmesinin Feshi

İş akdi, 4857 sayılı İş Kanunu Madde 24 uyarınca; haklı nedenlerin mevcut olması durumunda bildirim süresine tabi olunmadan derhal feshedilebilir. İfade edilen durumun varlığı halinde de işçi, kıdem tazminatı hakkına sahip olacaktır. Söz gelimi işçinin çalışma koşullarında gerçekleşen esaslı değişiklik, işçiye baskı veya mobbig uygulanması, işçinin işyerinde cinsel tacize maruz kalması, çalışma şartlarının işçi sağlığını menfi biçimde etkiliyor olması gibi gerekçeler haklı fesih nedenleri olarak kabul edilir ve işçi bu nedenleri gerekçe göstererek iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi, bu halde de kıdem tazminatı alabilir.

Öte yandan sıklıkla karşılaşıldığı üzere; yapılan fazla mesai ücretinin işçiye ödenmemesi ya da bu ücretin ödenmesi ancak senelik iki yüz yetmiş saatin üzerinde fazla mesai yapılması, işçiye ücretinin eksik ödenmesi ya da hiç ödenmemesi gibi durumlar da haklı fesih gerekçeleri olarak kabul görmektedir. Bu hallerin varlığı da kıdem tazminatına hak kazanılması için yeterli görülmüştür.

İş Kanunu’nun 25/2 hükmü uyarınca iş akdi, işveren tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına münafi ve sair durumlar sebebiyle feshedildiyse bu durumda işçinin kıdem tazminatı hakkı hukuki zeminde karşılıksız kalır. Fakat işçi tedavi edilemeyecek bir rahatsızlığa yakalandı ve mevcut işyerinde çalışması sakıncalı ise bu söz konusu hastalığın tedaisinin mümkün olmadığı resmi sağlık kurulu raporu ile sabitse  bu durumda işverenin iş akdini haklı gerekçeyle feshetmesi halinde dahi işçi kıdem tazminatı hakkına sahip olacaktır.

İfade edilen durumların tezahür etmesi halinde işçiye kıdem tazminatı ödenmez ise bu durumda işçi kıdem tazminatı davası açmak suretiyle kıdem tazminatını alabilir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

‘Kıdem tazminatına hangi hallerde hak kazanılır?’ ve ‘bu hakka sahip olabilmek için işçinin sağlaması gereken koşullar nelerdir?’ gibi hususlar kadar merak edilen bir diğer konu ‘Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?’ konusudur. Kıdem tazminatı hesaplama noktasında esas alınan ilk husus; işçinin işe başlama tarihinden başlayarak işte geçirdiği her tam yıl için işveren tarafından otuz günlük ücret tutarında ödendiği hususudur. Kıdem tazminatının hesabı esnasında esas alınan bu ücret, giydirilmiş ücrettir. Net ücretin haricinde kalan ödemeler de kıdem tazminatına dahildir. Kıdem tazminatına dahil edilecek bu ödemeler:

• İşçiye; yakacak, yemek veya yol yardımı yapılıyor ise bu yardımın parasal yahut ayni nitelikte olup olmadığı değerlendirilmeksizin kıdem tazminatı hesabına dahil edilir.
• İkramiye ya da prim ödemesi düzenli biçimde yapılıyorsa bu hususlar da kıdem tazminatı hesaplanırken dahil edilir.

 

• Kıdem Tazminatının Tavan Tutarı

Bir üst paragrafta ide edilen tüm ücretler, kıdem tazminatı hesabına dahil edilir. Ancak hesap edilen tutar; Devlet Memurları Kanunu uyarınca, devlet memuruna bir hizmet yılı karşılığında ödenen en yüksek emeklilik ikramiyesini geçemez.

• Kıdem Tazminatında Faiz

Kıdem tazminatı, iş akdinin feshedildiği tarih itibariyle ödenir. Zamanında ödenmeyen kıdem tazminatına gecikme faizi uygulanır. Bu faiz, iş akdinin feshinden itibaren mevduata uygulanmış en yüksek oranda talep edilebilir.

Kıdem Tazminatı Davası Zamanaşımı Süresi

25.10.2017 tarihi bir ayrım olarak kabul edilmekte ve iş sözleşmesinin bu tarihten önce ve sonra feshedilmiş olmasına göre iki farklı zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Söz konusu tarihten önce feshedilen iş sözleşmeleri için kıdem tazminatı davası zamanaşımı süresi 10 yıldır. Bu tarihten sonra feshedilen iş sözleşmelerinde talep edilebilecek kıdem tazminatı için zamanaşımı süresi ise 5 yıldır.

• Kıdem Tazminatı Davasında Yetkili Mahkeme

Kıdem tazminatı davasında yetkili mahkeme İş Kanunu uyarınca belirlenmiş olup dava edilen işverenin işyeri merkezinin bulunduğu yer mahkemesidir. Öte yandan davacının çalıştığı işyeri farklı bir yerde ise bu işyerinin bulunduğu yer mahkemesinde de dava açılabilir. İşçinin; fazla mesai, ihbar, yıllık izin, ulusal tatil ve hafta tatili gibi alacakları ödenmemişse işçi, söz konusu alacaklarına dair talebini de aynı dava içerisinde isteyebilir. Görüleceği üzere oldukça kapsamlı ve teknik bir konuş olan Kıdem Tazminatı hususunda; liyakat sahibi, profesyonel bir kıdem tazminatı avukatı ile birlikte hareket etmek müspet neticenin elde edilmesi için atılmış en isabetli adım olacaktır.

Kaynak: https://leventsamgar.com/kidem-tazminati-nedir/