TDK’ye göre mutluluk: “Bütün özlemlere eksiksiz ve sürekli olarak ulaşılmaktan duyulan kıvanç durumu, mut (I), ongunluk, kut, saadet, bahtiyarlık, saadetlilik demektir. “Hele bir de birkaç sünger bulabilse artık mutluluğunun sınırı olmayacaktı.” – Halikarnas Balıkçısı
Üzüntü ise: “Olması istenilmeyen olaylardan doğan ruh tedirginliği, gam(I), teessür demektir. “Beni sevmiyor, yeniden zihnimi kurcalamak, sinirlerimi üzüntü içinde bırakmak istiyor.” – Etem İzzet Benice
Savaş olmadan barış olmaz.
Siyah olmadan beyaz olmaz.
Üzüntü olmadan mutluluk…
Her şey değişir, diyen adam “Aynı nehirde iki kere yıkanamazsın.” Demiş. Çünkü ikinci kez girdiğinde hem nehir değişmiştir hem sen…
Bunu söylemekten başka hayatta her şeyin karşıtı ile var olması gerektiğini de söylemiştir. Hastalık olmadan sağlığı bilemezsin, demiş mesela.
Tabi burada kastettiği şey bir var olmak ya da olmamak değil, durumu fark etmektir. Yani siyah olmadan beyaz pek ala var olabilir. Gelinlik bembeyazdır. Fakat fark edilsin diye damada siyah giydirilir. Bazen gelin ve damat aynı anda beyaz giyer. Siyah olmadan beyaz olabilir yani, söylenmek istenen sadece her şeyin zıddı ile algılanabildiğidir.
Yine de sanki bir gariplik var gibi…
Bu gariplik de sadece bu adamın söylediğinin Türkçe ’ye doğru çevrilmediği ile alakalı değildir.
BU YAZININ BAŞLIKLARI
Bakalım ne demiş?
“We can’t dive twice into the waters of the same river.” Hz. İsa’dan yaklaşık 500 yıl önce İzmir’in Selçuk İlçesinde doğmuş Efesli Heraklitos diyor ki: “Nehrin aynı yerine iki kez dalamazsın.” Bizimkiler de şöyle çeviriyor. Aynı nehirde iki kere yıkanamazsın.
Oysa Yılmaz Erdoğan’ın çok güzel filmi “Ekşi Elmalar”da kızlar aynı nehirde iki kez yıkanır. Yaşadığı yerin yanında nehir olup da iki kez o nehre girmeyen de yoktur herhâlde.
“There is nothing permanent except change.” der. Yani: “Kalıcı olan tek şey değişimdir.” Bizimkiler de: “Değişmeyen tek şey değişimdir.” diye çevirir.
Belki de Türkçe konuşanlar olarak Heraklitos’un ne söylediğini asla anlayamayacağız, çünkü aynı onun söylediği gibi her şey değişir. 2500 yıllık dil de değişmiştir. Hadi o dili öğrenelim, artık biz de yine fark etmez, bu kez de biz değişmişizdir. O yüzden onu anlamamız pek mümkün görünmüyor.
Freud’un dediği gibi “Otuz yıldır insan ruhunu araştırıyorum, kadınların ne istediğini anlayamadım.” Sokrates de Heraklitos için benzer şeyler söyler. Kendisine Heraklitos’un sözlerini soran Euripides’e: “Anladıklarım çok güzel, sanırım anlamadıklarım da! Onun derinliğine inebilmek için Deloslu bir dalgıç olmak lazım. ( Delos egede bir ada )
Heraklitosla Sokrates atışa dursun, biz asıl konumuza geri dönelim. Diyelim ki biz Heraklitos’u doğru anladık. Diyor ki: “Kalıcı tek şey değişimdir.” Değişim var olmaya devam edecek ve değişmeyen tek şey kalmayacak!
Değişmeyen tek şey kalmayacaksa o zaman dünyadaki her şey değişecektir.
Yani savaşlar bir gün bitecektir. Eğer savaş dünyada şu anda varsa gelecekte olmayabilir. Dünyada bir gün su kalmayabilir. Su şu an var, kalıcı olan tek şey değişimse, suyun uğrayacağı değişim yok olması şeklinde gelişebilir. Güneş bir gün doğmayabilir. İnsanlar nefes alamaz hale gelebilir. İnsanlık yerine başka bir tür dünyada çoğalmaya başlayabilir. Dünya yok olabilir.
Dünya yok olmadı diyelim. İnsanların duyguları değişebilir. Duygusuz kalabilir. Birbirine hiç gülmeyen insanların olduğu bir dünya hayal edin. Eğer kalıcı olan tek şey değişimse, gülmeyi bilmeyen insanlar gelecek nesli oluşturabilir.
Nihayetinde değişime uğrayacak nesne ve olay o kadar çoktur ki saymakla bitmez.
Araba yerine havada ilerleyen başka ulaşım araçları ortaya çıkabilir. Arabalar tarih olabilir. Uçak yerine havada tüp yollar inşa edilip toptan fırlatılan gülle gibi tüpün içinde müthiş bir hızla bir şehirden diğer şehre bir kaç dakikada fırlayan insanlar görülebilir.
Denizler donabilir. İnsanlar sadece kara hayvanları ile beslenmek zorunda kalabilir. Buzul çağı görülebilir.
Niye bu kadar uzatıyorum?
Eğer dünyada her şey değişiyorsa o zaman Heraklitos’un sözleri birbiriyle çelişiyordur.
Sonuçta doğada her şey zıddı ile vardır. Güneş hiç doğmasaydı. Batıyor olduğunu görmezdik. Hep sağlıklı olsaydık hastalık nedir bilmezdik. Siyahı görmeseydik beyazla farkını anlayamazdık.
Bunları düşününce Heraklitos dünyanın en mantıklı insanı gibi duruyor. Bir de şöyle düşünelim:
“Her şey değişir. O zaman mutluluk da değişir. Üzüntü de.” Bu değişim tek yönde mi olur? Yani ikisi aynı anda mı değişir. Sadece biri mi? Hayır. Her şey olabilir. Sınırsız bir değişim döngüsü var, tahmin etmesi zor. Her şey mümkün. Peki her şey değişiyorsa ve ilelebet değişecekse nasıl oluyor da her şey zıddı ile vardır. Bu da değişemez mi? Bir gün bu zıtlıklardan biri yok olamaz mı?
Savaş bir gün dünyadan silinemez mi? Silinebilir pekala! Peki savaş dünyadan silindiğinde bizler: “Savaş olmadan barış olmaz.” mı diyeceğiz? Tabi ki hayır.
Savaş olmadan barış olabilir.
Siyah olmadan beyaz da olabilir.
Üzüntü olmadan mutluluk da olabilir.
Hoş üzüntünün zıddı sevinçtir. Mutluluk da değil.
Ayrıca bir o kayadan bir bu kayaya zıplayan keçi, dikkatle izlenirse ne kadar mutlu olduğu anlaşılır.
Aynı şekilde bir çocuğun kendi başına ne kadar huşu içinde hareketler yaptığı, oyun oynadığı, sevinçten yüzünün hep tebessüm içinde olduğu görülebilir. Zihni belli bir zamana kadar kayıt yapamayan, belli bir yaşa kadar bazı duyguları gelişmeyen insan sadece mutlu olamaz mı? Olabilir. Fakat istisnai olarak olabilir.
Heraklitos’da bunu ifade etmiş olabilir. Fakat dilimize çevirirken yüksek olasılık bir şeyler değişmiştir. Ne de olsa her şey değişir. Bu da…
Heraklitos’da bunu söylemiş olabilir. Şöyle:
Değişmeyen tek şey değişimdir, bu dahil…
There is nothing permanent except change, include this one…
Açıklaması:
Dünyada 1 milyar nesne ve olay varsa her şey değişir. Bu cümle de onlardan biridir ve bu da değişebilir.
Daha geniş açıklaması:
1 milyar nesne ve olay yanında bu cümle milyarda 1’dir. Dünyada her şey dahil bu 1 cümle de 1 olasılık belki değişir.
Üzüntü olmadan mutluluk bir olasılık mümkündür.
Özgürlük Nedir? Gerçek Özgürlük Mümkün müdür?
Mutlak Ahlak Diye Bir Şey Var Mı?
Erkek işareti Ne Anlama Gelir? Nasıl Yapılır?
2 Yorum